به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تسنیم، "کلیه" و دستگاه ادرای یکی از اعضای حیاتی و بسیار مهم در بدن انسان هستند که وظایف بسیار مهمی دارند، اختلالات و بیماریهای دستگاه کلیه و مجاری ادرار ممکن است در هر سنی و با هر شدتی رخ دهد.
آشنایی با بهداشت دستگاه ادراری، انواع بیماریهای دستگاه کلیه و مجاری ادرار و علائم و نشانههای آن میتواند به پیشگیری از این بیماریها یا تشخیص بهموقع و درمان موفقتر آنها کمک کند.
ساختمان دستگاه ادراری
دستگاه ادراری شامل کلیه( kidney )، حالب(ureter )، مثانه (bladder )، پیشابراه (urethra)، غده فوق کلیوی(ضمائم کلیه) دستگاه تناسلی است که در اینجا به صورت مختصر توضیح داده میشوند.
کلیهها
کلیهها یک جفت عضو لوبیایی شکل قرمز مایل به قهوهای هستند که در طرفین ستون مهرهها و در پشت شکم قرار دارد؛ وزن کلیه یک فرد بالغ حدود 113 تا 170 گرم است و طول کلیه 11 سانتیمتر و عرض آن 6 سانتیمتر و ضخامت آن 3 سانتیمتر است.
کلیه راست به دلیل مجاورت با کبد کمی پایینتر از کلیه چپ قرار دارد و بافت کلیه از دو قسمت قشری (cortex) و مرکزی (medula) ساخته شده است؛ بخش قشری کلیه یک نوار رنگ پریده است که قسمت مرکزی را احاطه کرده است. بخش مرکزی به رنگ تیره است و در طرف داخل بخش قشری قرار دارد؛ کلیه از واحدهای عملی به نام نفرون ساخته شدهاند، نفرونها ساختمانهای مسئول عملیات آغازین برای تولید ادرار هستند؛ هر نفرون شامل: کپسول بومن، شبکه مویرگی گلومرول، لوله خمیده اولی یا نزدیک قوس هنله، لوله خمیده دومی یا دور، لوله جمعکننده کوچک، لولههای جمعکننده بزرگ است.
حالبها
حالبها عبارتند از دو عدد لوله به طول 25 تا 30 سانتیمتر و قطر 3 میلیمتر که از کلیه شروع میشوند و به پایین و به طرف مثانه رفته و وارد آن میشوند و ادرار تولید شده از کلیه را به مثانه منتقل میکنند.
مثانه
مثانه به شکل کیسهای عضلانی ـ مخاطی، تقریباً شبیه یک مثلث معکوس با حجم حدود 400 تا 500 میلی لیتر است؛ مثانه در شکم (در داخل لگن) قرار دارد که وظیفه آن انبار کردن ادرار است که به هنگام پر بودن به شکل تخم مرغ یا بیضی در میآید؛ گردن مثانه دارای دو اسفنگتر یا دریچه ( از جنس عضله ) است، اسفنگتر داخلی بهصورت غیر ارادی کنترل میشود و اسفنگتر خارجی که به صورت ارادی کنترل میشود.
پیشابراه
آخرین بخش دستگاه ادراری پیشابراه است که وظیفه آن انتقال ادرار از مثانه به خارج از بدن و طول پیشابراه در خانمها و آقایان متفاوت است.
غدد فوق کلیوی
غدد فوق کلیوی به تعداد دو عدد در قسمت فوقانی هر دو کلیه قرار دارند؛ هر غده از یک بخش قشری و یک بخش مرکزی تشکیل شده است؛ بخش قشری غده فوق کلیه هورمونهای آلدسترون و هیدروکورتیزون و بخش مرکزی غده فوق کلیه هورمونهای آدرنالین و نوروآدرنالین ترشح میکند.
دستگاه تناسلی مردانه
دستگاه تناسلی مردانه شامل بخشهای زیر است: بیضه، اپی دیدیم، کانال دفران، مجرای انزالی، آلت تناسلی (پنیس)، غدد ضمیمه.
بیضهها به تعداد دو عدد در کیسه بیضه و در جلوی رانها قرار دارند و وظیفه آنها ساختن اسپرم و تولید هورمونهای جنسی مردانه است؛ یک لوله طویل و درهم پیچیده در سطح پشتی بیضهها قرار دارد که به آن اپی دیدیم میگویند، وظیفه آن ذخیره و نگهداری اسپرمهایی است که بیضهها تولید کردهاند.
اسپرمها در هنگام عبور از اپیدیدیم توانایی حرکت و بارور ساختن تخمک را بدست میآورند؛ لوله های عضلانی طویلی به نام کانال دفران اسپرمها را از اپی دیدیم به مجرای انزالی در حفره لگنی منتقل میکند؛ کانال دفران پس از پیوستن به مجرای کیسه منی مجرای انزالی زا تشکیل میدهد؛ آلت تناسلی ( پنیس ) مرد شامل دو قسمت ثابت ( ریشه ) و متحرک ( تنه پنیس ) است.
دستگاه تناسلی مردانه شامل سه غده ضمیمه است:
ـ کیسه منی که به تعداد دو عدد در قسمت قاعده مثانه قرار دارد و مایع منی ترشح میکند که وظیفه آن نگهداری و تغذیه اسپرم است.
ـ غده کوپر که به تعداد دو عدد بوده و به اندازه نخود است.
ـ غده پروستات به شکل مخروطی بوده و یک غده منفرد دستگاه تولید مثل است؛ پیشابراه و مجاری انزالی از داخل پروستات عبور کرده مجموعه ترشحات پروستات و کیسههای منی مایع منی را فراهم میسازد که هنگام انزال تخلیه میشود.
کارکرد کلیه و دستگاه ادراری
بدن انسان سالم از حدود 60 درصد آب تشکیل شده است؛ تنظیم تعادل آب توسط کلیهها صورت میگیرد و نتیجه آن تولید ادرار در نفرونهای کلیه است؛ سرخرگها خون را وارد کلیه کرده و کلیهها با انجام فرآیند پیچیدهای مواد زائد خون و آب اضافی را از آن گرفته و خون را تصفیه کرده و مجدداً به بدن میفرستند و مواد زائد را به صورت ادرار دفع میکنند.
تنظیم تولید سلولهای قرمز خون
زمانی که کاهش فشار اکسیژن در داخل خون به وسیله کلیهها تشخیص داده میشود، کلیهها با ترشح هورمونی به نام اریتروپوئیتین مغز استخوان را که وظیفه تولید سلولهای قرمز خون را برعهده دارد، تحریک کرده و تولید گلبول قرمز و هموگلوبین را افزایش میدهند، در نتیجه افزلیش تولید گلبول، حمل اکسیژن بیشتر و فشار آن افزایش مییابد و با افزایش فشار اکسیژن، تولید اریتروپوئیتین کم میشود و به میزان اولیه برمیگردد.
ساخته شدن ویتامین D
کلیهها فرم غیرفعال ویتامین D را که از طریق رودهها از غذا جذب شده را به فرم فعال آن تبدیل میکنند.
دفع مواد زائد
دفع مواد زائد مانند اوره، کراتین، فسفات، سولفات ها و اسید اوریک از طریق کلیه صورت میگیرد، تجمع این مواد زائد در بدن برای سلامتی انسان مضر است.